Dashboards: visualisatie en bruikbaarheid (deel 3/4)

In deze vierdelige reeks over dashboarding hebben we je in het eerste artikel duidelijk gemaakt wanneer een dashboard dé oplossing is voor jouw informatiebehoefte en waar dit dashboard aan moet voldoen om te zorgen dat je de juiste inzichten uit de data kan halen. Vervolgens hebben we je in het tweede deel laten zien hoe je KPI’s omzet in een informatiebehoefte en een datamodel. In dit derde deel laten we zien hoe je visualisaties en een dashboard ontwerpt, zodat het gebruiksvriendelijk is en antwoord geeft op centrale vragen.

Het kiezen van de beste visualisatie voor je dashboard

Een goed ontworpen dashboard trekt je aandacht naar onderdelen waar actie nodig is. Visualisatie speelt hierin een niet te onderschatten rol. Mensen zijn veel beter in staat om beelden te verwerken en op waarde te schatten dan geschreven tekst. De voorwaarde is wel dat de visualisatie zo wordt opgezet dat deze optimaal de boodschap ondersteunt. In ons voorbeeld, waar een manager 20% omzetgroei wil realiseren ten opzichte van vorig jaar, bevat het dashboard het aantal nieuwe klanten en de gemiddelde orderwaarde. De visualisatie wordt interessant wanneer het resultaat een benchmark heeft en als het kleurgebruik de aandacht trekt.

Start met de boodschap

Het is verleidelijk om visualisaties te ontwerpen in de tool, maar ons advies is om dit niet te doen! Start met de boodschap. Wat is het belangrijkste dat ik wil laten zien? Aan wie wil ik dit laten zien? Op welke vraag geeft deze visualisatie antwoord? Zoals we al eerder hebben geadviseerd: begin met een ruwe schets van je idee op papier. Hierdoor maximaliseer je het creatieve proces. Neem pas daarna je idee over in de tool waarmee je de visualisatie maakt. Deze werkwijze zorgt ervoor dat je focus houdt op de boodschap en dat je aandacht niet wordt opgeslokt door alle fancy mogelijkheden die een tool biedt. Schets dus eerst een algemeen beeld voor elke KPI die je weer wilt geven en kies dan een passend type visualisatie. Er zijn bijzonder veel mogelijkheden beschikbaar, als je inspiratie nodig hebt kijk dan even hier. Dit lijkt makkelijk en een open deur, maar wij komen elke week visualisaties tegen waarvan we ons afvragen wat de boodschap nu precies is.

Kleurgebruik in je visualisaties

Als de basis van je visualisatie staat, kun je deze uitbreiden met vorm en kleur. Houdt er rekening mee dat kleur een betekenis heeft in dashboards, gebruik het dus alleen voor een doel zoals het onderscheid tussen categorieën of het verduidelijken van een trend en houdt rekening met kleurenblindheid. Ruim 10% van de wereldbevolking is kleurenblind en het kiezen van een aantal kleuren die goed bij elkaar passen is moeilijker dan je denkt. Het kiezen van een kleurenpalet voor de opbouw van de visualisaties kun je het beste over laten aan experts. Wij maken daarom veel gebruik van een kleuren generator die rekening houdt met kleurenblindheid en kleuren kiest die goed bij elkaar passen, zoals het voorbeeld hieronder.

In veel gevallen ben je beperkt in je keuzevrijheid omdat je aangewezen bent op de huisstijlkleuren van jouw bedrijf of opdrachtgever. Als deze huisstijlkleuren je verhinderen een boodschap goed over te brengen ga dan in overleg met de eindverantwoordelijke van de huisstijl . Vaak kun je met de aanpassing van de verzadiging en de tint veel bereiken.

Opmaak van je visualisaties

Naast kleur speelt de opmaak van je visualisaties een belangrijke rol bij het overbrengen van de boodschap. Het is vooral noodzakelijk dat er weinig afleiding aanwezig is. Gebruik daarom één lettertype, dezelfde lettertypegrootte tussen visualisaties en gebruik accenten (vet, cursief) alleen als dat noodzakelijk is, bijvoorbeeld in een titel. Focus tevens niet op het toevoegen van extra kenmerken aan een visualisatie, maar stel juist de vraag welke onderdelen je nog meer zou verwijderen. Hoe minder afleiding hoe beter, zoals het voorbeeld hieronder.

Source: Courtney Jordan, ‘Make your data speak for itself’

Begeleid je gebruiker

Ons standpunt over dashboards ken je inmiddels, het moet:

• antwoord geven op centrale vragen;
• aandacht trekken naar onderdelen waar aandacht nodig is;
• leiden tot actie.

Voor de opbouw van een dashboard betekent dit dat het eerste scherm de status van KPIs laat zien: Waar gaat het goed, waar is aandacht nodig? Vervolgens moet een gebruiker uitgenodigd worden om onderliggende oorzaken te verkennen. Waarom is het gemiddeld aantal orders per klant lager dan vorig jaar? Dit doe je door gebruik te maken van mouse-over tooltips met extra informatie of door navigatie in te bouwen. Bij dit laatste klikken gebruikers op een visualisatie om een verdieping van de cijfers te zien. Hiermee verschaf je de gebruiker informatie zodat deze over kan gaan tot actie.

Gebruik een basis layout

In de regel werken wij voor opdrachtgevers met een wireframe, dit is een basis layout/schets van het dasboard waarbij filters, navigatie, uitleg en legenda’s dezelfde plaats hebben. Ook dit start op papier en na afstemming nemen we dit ontwerp over in de tool. Er is geen basis ontwerp dat het beste werkt voor elke situatie. Hieronder zie je een voorbeeld, belangrijker is echter dat je consistent werkt. Dit maakt het voor eindgebruikers eenvoudiger om een dashboard te gebruiken en te begrijpen. Plaats titels, knoppen en filters op dezelfde plaats wanneer je dashboard uit meerdere tabbladen bestaat. En vergeet de ‘verborgen’ features niet toe te lichten. Zoals interacties tussen visualisaties of tooltips. Met een symbool of korte toelichting in de subtitel is direct duidelijk dat een visualisatie deze opties heeft.

Voorbeeld dashboard wireframe

Blijf je tijdens de opbouw van je wireframe of je dashboard nieuwe filters toevoegen dan kun je je afvragen of de opdrachtgever niet een dashboard nodig heeft maar een analist. Een lange batterij aan mogelijke filters is voor veel gebruikers onoverzichtelijk en leidt tot verwarring. Gebruiker A ziet andere resultaten dan gebruiker B omdat er net even een andere filterselectie is gekozen. In onze ervaring ligt de grens bij 5 filters in een dashboard. Heb je meer filters nodig: dan heb je of een complex business model of de doelen van het dashboard zijn toch niet zo scherp als je initieel dacht. In ons eerste artikel uit de reeks staan we uitgebreid stil bij de vraag of een dashboard wel de beste oplossing is voor jouw vraag.

Over datavisualisatie en dashboarding raken wij persoonlijk niet snel uitgepraat. Wil je meer weten? Bezoek dan onze website of schrijf je in voor onze training datavisualisatie of een hands-on training in PowerBI.

Stay tuned!
Wil je op de hoogte blijven van de volgende artikelen over dit onderwerp? Volg ons op LinkedIn of schrijf je in voor onze nieuwsbrief.

Stay tuned >

Contact
Wil je meer weten over dit onderwerp? Neem dan contact op met Wouter van Gils via onderstaande contactgegevens.

Wouter van Gils, Senior Consultant

+31 6 15 46 99 17

w.v.gils@cmotions.nl